Creatief schrijven vormt de mogelijkheid om kennis van een taal kritisch toe te passen door middel van heldere communicatie. Het geeft een speelveld voor een te leren taal via eigen verzonnen verhalen. Creatief schrijven wordt vaak gezien als een interessante opdracht naast het talencurriculum. Ik ben echter van mening dat creatief schrijven verankerd zou moeten zijn in (moderne vreemde) talenonderwijs.
1. Spelen met taal en een beter begrip krijgen van taal
Creatief schrijven biedt een mogelijkheid om geleerde grammatica en woordenschat tot één geheel te brengen. Niet alleen blijft deze kennis hierdoor beter hangen. Het leren van woorden en de regels krijgen meer betekenis. Door creatief te schrijven ontdek je de grenzen van je eigen kennis over een taal en ga je actief op zoek naar verwoordingen en zinsconstructies: “Hoe zeg je dit in het Engels?” “Hoe vertaal je dit begrip naar het Engels?” Hierbij kan iedere leerling op zijn of haar niveau meeschrijven. Creatief schrijven heeft daarmee differentiatie en competenties automatisch ingebouwd.
Creatief schrijven maakt nieuwsgierig omdat je leerlingen vrijheid geeft met een taal te spelen. Leerlingen confronteren zichzelf met vragen en probleemstukken en krijgen een platform creatief met taal om te gaan, meer dan met bijvoorbeeld een betoog of beschouwing, waarbij regels veel strakker zijn. Overigens zijn beide soorte opdrachten, formeel en informeel belangrijk voor het leren van een taal.
Door taal creatief toe te passen leer je sneller het hoe en waarom van die taal. Hoe komt een geschreven taal over op een lezer, hoe kan je deze lezer meenemen in jouw verbeeldingen en hem of haar beïnvloeden? De vrijheid van creatief schrijven zorgt ook voor meer eigenaarschap, en daarmee intrinsieke motivatie bij de schrijver over een te leren taal.
2. Opbouwen van vertrouwen
Door zelf veel creatief te schrijven krijgt een leerling meer vertrouwen in het gebruik van een taal. Omdat creatief schrijven meer spelend van aard is, zijn de consequenties bij fouten veel kleiner. Er is hier sprake van productief falen.
3. Artistieke zelfexpressie
Creativiteit onderzoekt altijd de persoon die creëert. Wie ben ik? Wat zijn mijn waarden? Wat is mijn eigen stem? Creatief schrijven dwingt de schrijver na te denken over zijn of haar identiteit. Ook kan creatief schrijven een uitlaatklep zijn voor (verborgen) emoties. Door creatief schrijven in de les aan te bieden, kunnen leerlingen overwegen voor zichzelf meer creatief te schrijven, zonder dat zij dat met de wereld hoeven te delen.
4. Versterken van de verbeelding
Goede verbeeldingen kunnen maken is belangrijk voor ieder mens. Het zorgt ervoor dat je zonder beelden, in gesprekken een beeld kunt vormen over wat er gezegd wordt, maar je ook beter in kunt beelden hoe iemand zich moet voelen (versterken van het empatisch vermogen). Het is het ontdekken en creëren van het onbekende. Daarnaast vormt verbeelding een belangrijk factor in het bedenken van nieuwe, creatieve oplossingen voor urgente problemen in de wetenschap en het bedrijfsleven.
5. Gedachten helder krijgen
Creatief schrijven dwingt een schrijver zijn of haar ideeën duidelijk te verwoorden en de lezer mee te nemen in die ideeën. Ook helpt creatief schrijven bij het helder krijgen van de eigen gedachten van de schrijver. Ideeën zijn vaak niet alleen woorden, het is ook een gevoel, een beeld, of zelfs een richting. Door gedachten op papier te zetten dwing je jezelf vluchtige gedachten vast te leggen in woorden. Je leert je ideeën te concretiseren.
Door bewuster naar je eigen gedachten te kijken, krijg je ook meer controle over die gedachten en de ideeën die daaraan gekoppeld zijn. Dit zorgt voor een betere mentale en emotionele gesteldheid zodat iemand zich beter kan wapenen wanneer hij of zij onder hoge emotionele druk komt te staan.
Creatief schrijven is serious business
Creatief schijven betekent niet ‘schrijf maar een verhaal’. Een goede les of lessenserie creatief schrijven vraagt om een goed doordacht plan met heldere doelen en kaders.
1. Schrijf zelf
Je leert jezelf alleen de problemen waar leerlingen tegenaan lopen te (onder)kennen als je ze zelf hebt ondervonden. Creatief schrijven is niet een opdracht die je enkel geeft, je maakt hem samen. Zo zien leerlingen ook dat het niet uitmaakt hoe goed je in een taal bent, als je maar schrijft. Vind je het eng om zelf te schrijven en werk door anderen te laten lezen? Waarom zou je het je leerlingen aandoen? Koop voor jezelf een boek over creatief schrijven of volg een MOOC cursus. Informeer jezelf en draag die kennis en ervaring over aan je leerlingen.
2. Geen cijfer
Geef geen cijfer. Cijfers begrenzen de creativiteit. Risico’s worden niet genomen, met taal wordt niet gespeeld of geëxperimenteerd. Creatief schrijven is een persoonlijk project en wanneer je een schrijfopdracht becijfert, becijfer je indirect de persoon achter het schrijven. Leerlingen vragen vaak wat je ervan vond. Zij willen wel een gevoel van voortgang hebben. Het is aan jou hoe daar antwoord op te geven, met andere woorden: hoe geef je betekenisvolle feedback zonder te be- of veroordelen?
3. Wees bereid om veel te lezen
Besef dat als je een schrijfopdracht geeft, je ook de resultaten tot op zekere hoogte (zie punt 4) behoord te lezen. Heb je geen tijd om dat te doen, dan moet je je afvragen of het zinvol is om de opdracht te geven. Naast het feit dat het motiverend voor de docent kan werken om te zien wat zijn of haar leerlingen allemaal kennen en kunnen, is het voor leerlingen belangrijk dat hun leraar, hun mentor in het schrijven, hen ziet en respecteert.
4. Beperk het in te leveren werk
Je hoeft niet alle schrijfopdrachten in te laten leveren. Een goede methode om veiligheid te creëren is leerlingen te laten kiezen welke opdracht ze in willen leveren. Zo krijgen ze de optimale mogelijkheid om te experimenteren en hun mooiste werk in te leveren. Je geeft bijvoorbeeld drie opdrachten waarvan leerlingen er één van kiezen om te laten nakijken. Voor jou als docent beperkt dit het te lezen werk en de leerling voelt meer veiligheid in het schrijven.
5. Doelen en kaders
Het meest dodelijk voor een creatieve opdracht is te stellen dat alles mag, en je je fantasie helemaal de vrije loop mag laten gaan. Mensen neigen dan namelijk in vaste patronen te vervallen; de makkelijke weg te kiezen. Stel voor jezelf doelen en kaders bij de opdracht: wat wil je bereiken met deze opdracht? Creatief schrijven is meer dan alleen maar een beetje spelen met woorden en ideeën. Het ontbreken van kaders ontneemt ook een belangrijk onderwijskundig doel: creatieve oplossingen bedenken in begrensde situaties, met andere woorden, in het echte leven met creatieve oplossingen komen voor problemen.
Een doel kan een bepaalde grammaticale structuur zijn, of vanuit literatuur een bepaalde insteek zoals een bepaalde stijl. De kaders zijn de grenzen waarbinnen de schrijvers een creatieve oplossing moeten vinden. Dit kan de setting zijn, of een verhaalperspectief, of geen gebruik te maken van bijvoeglijke naamwoorden (om bijvoorbeeld het gebruik van werkwoorden en daarmee actie te bevorderen in plaats van omschrijving).
6. De juiste tijd voor iedere schrijver
Creëer ruimte in de les om te schrijven en geeft leerlingen de ruimte eventueel thuis een opdracht af te ronden. Bedenk voor jezelf de minimale inspanning en tijd die een leerling aan de opdracht moet besteden, maar door leerlingen meer ruimte te geven geef je gehoor aan de verschillende competentieniveaus in een klas. Mijn leerlingen mogen daarnaast altijd met muziek op schrijven (afspeellijst kiezen en daarna je telefoon niet meer aanraken).
7. Accepteer dat niet iedere leerling enthousiast is
Accepteer dat niet alle leerlingen enthousiast zullen worden van creatief schrijven. Het doel van onderwijs is echter niet om jongeren te vermaken. Ik pas creatief schrijven toe omdat ik het een belangrijke opdracht vind in de taalontwikkeling. Niet iedereen zal er zijn of haar ziel hen zaligheid ingooien. In dat geval worden het doel en de kaders heel belangrijk. Leg altijd (kort) uit waarom creatief schrijven kan bijdragen aan betere schrijfvaardigheid, verbeeldingskracht (en daarmee creatief denken) en woordenschat.
8. Publiceer het werk
Er zijn verschillende manieren om geschreven werk te publiceren. Dit kan op papier (als je die ruimte op school hebt qua printkosten), of digitaal in een pdf-bestand of op een website zoals wordpress.com. Ik publiceer de werken naamloos. Leerlingen kunnen aan elkaar aangeven welk werk van hen was, maar ik wil de veiligheid en privacy waarborgen van leerlingen die zich onzeker voelen.