Geachte leden van de commissie Onderwijs

Met dank aan Charlotte Goulmy voor het wegwijs maken in het schrijven van brieven aan de Tweede Kamer :).

Tekst kan typefouten bevatten, het is maandagnacht geschreven met weinig tot geen tijd voor een goede controle.

_________________________________________________

Geachte leden van de commissie Onderwijs,

Excuses voor de lange mail. Ik had zelf ook andere plannen voor mijn maandagavond, maar dit geeft aan hoe urgent de situatie is. 16 oktober aanstaande gaan jullie in gesprek over Curriculumherziening en de voortgangsrapportage masterplan basisvaardigheden en hoe belangrijk die zijn. Hieronder volgt mijn kritiek op dit programma. Ik heb de belangrijkste punten dikgedrukt, zodat mijn grootste zorgen duidelijk zijn. Deze mail is op persoonlijke titel.

Mijn naam is Wouter de Jong. Ik ben 18 jaar werkzaam in het onderwijs en werk op dit moment alweer 14 jaar als eerstegraads docent op het Stedelijk Gymnasium in Leiden. Daarnaast ben ik lange tijd ICT&Onderwijs Coördinator geweest bij verschillende scholen. Didactisch zit ik grotendeels in de Directe Instructie hoek van het onderwijs, waarbij ik kritisch kijk naar wetenschappelijk onderzoek. Ik innoveer graag, ook digitaal, maar wel vanuit inzichten uit de cognitieve wetenschap.

Na het lezen van het Conceptexamenprogramma Engels vwo voelde ik mij genoodzaakt hier op te reageren omdat ik mij zorgen maak over de gevolgen van dit voorstel. Het zal de werkdruk van leerlingen en docenten verhogen, kansarme leerlingen in het nadeel brengen, en met het verheffen van het gebruik van experimentele technologie (Generatieve AI, zoals ChatGPT) grote risico’s met zich meebrengen.

Maar bovenal zie ik een groot probleem in de uitvoering. Met 20 eindtermen en 84(!) doelen binnen die eindtermen is het nog maar de vraag of dit programma überhaupt op een degelijke manier kan worden uitgevoerd in twee jaar. De kans is groot dat doelen worden afgeraffeld en afgevinkt. Tijd voor verdieping en beklijving is er nauwelijks, laat staan inspelen op gebeurtenissen uit de maatschappij.

Er wordt al jaren geroepen om rust in het onderwijs. We zitten met een groot lerarentekort. Dit programma zorgt voor meer werkdruk en minder ruimte voor de eigen professionele ontwikkeling en maakt het beroep minder aantrekkelijk. De kernvraag is, zijn grote domeinen B (Taalbewustzijn) en C (Cultuurbewustzijn) van zo groot belang dat ze in een MVT curriculum moeten worden verankerd?

Algemeen

Ieder curriculum dient om de zoveel jaar kritisch bekeken te worden en bijgesteld naar de huidige normen van de maatschappij. Daarbij moeten we het kerndoel van onderwijs niet uit het oog worden verliezen: de erfenis van onze beschaving overdragen aan de nieuwe generatie zodat zij daarop kritisch kunnen voortbouwen. Deze erfenis kan alleen kritisch en creatief benaderd worden met voldoende (domein)kennis.

Het lijkt erop dat er met dit programma meer is bijgekomen en dat taalverwerving ruimte moet maken voor zaken die eerder met taalkunde dan met Engels te maken. Er zijn maar liefst 20 eindtermen die afgesloten moeten worden. Daarnaast laten de suggesties bij deze 20 eindtermen allerlei voorbeelden zien met werkstukken, verslagen, en presentaties. Dit zal in de praktijk betekenen dat

Dit de werkdruk bij zowel leerlingen als bij docenten zal verhogen.
Eindtermen niet degelijk behandeld kunnen worden.
Zwakke leerlingen geen ruimte krijgen voldoende (domein)kennis eigen te maken.
Scholen minder ruimte krijgen hun eigen accenten te leggen.
Docenten minder ruimte krijgen hun passie binnen hun vak te kunnen delen met leerlingen.

Indien werkstukken en verslagen thuis gemaakt mogen worden, wordt dit zeer problematisch met Generatieve AI. Leerlingen kunnen nu massaal hun werkstukken via Generatieve AI laten doen. Wat overigens niet wil zeggen dat je nooit Generatieve AI moet gebruiken, maar wat wil je vandaag de dag nog bereiken met verslagen en werkstukken in de wereld van AI?

Het lijkt erop dat er in dit programma wordt vergeten dat we het hier hebben over leerlingen die nog een moderne vreemde taal eigen moeten maken. Het programma heeft er alle schijn van er vanuit te gaan dat leerlingen de taal voldoende beheersen om er analytisch naar te kijken. Sommige doelen gaan meer over filologie en taalkunde, over identiteit, over culturele bewustwording, maar niet over de Engelse taal.

Het gaat er niet om of het wel of niet belangrijk is, het gaat erom of het belangrijk genoeg is voor een eindterm. Ik vertel graag over de ontwikkeling van taal, maar om hier een eindterm van te maken wordt het verheven naar een platform dat al bezet was door taalbeheersing. Leerlingen moeten Engels beheersen. Het zijn (nog) geen studenten Vergelijkende Taalwetenschappen. Daarbij kan een docent natuurlijk af en toe verdieping zoeken in dit mooie domein, maar een eindterm dwingt een tijdsinvestering af die de docent en zwakkere leerlingen niet altijd hebben.

Als laatste wil ik hier alvast aanstippen dat de verankering van het gebruik van Generatieve AI in het onderwijs praktische, juridisch, en morele bezwaren heeft. Ik ben op dit moment bezig met het schrijven van een artikel over Generatieve AI in het onderwijs en ben dus ondertussen redelijk ingelezen over deze techniek en de risico’s van Generatieve AI in het onderwijs. Het is nog te vroeg om deze experimentele technologie in een eindterm vast te leggen. Geef scholen de komende jaren eerst de gelegenheid Generatieve AI te onderzoeken alvorens dit te verankeren in een MVT programma.

Raamwerk met domeinen en subdomeinen (blz 10).

Bij de opmerkingen staat dat het CE schriftelijke, én auditieve, én audiovisuele bronnen gebruikt. Betekent dit dat het CE digitaal getoetst gaat worden? Omdat Engels een kernvak is, zal een compleet cohort in één keer het examen moeten doen. Hebben scholen voldoende ICT voorzieningen om dit te doen? Of is het idee dat er ook gesplitst getoetst mag worden? Zal er geld beschikbaar worden gesteld om dit te bewerkstelligen of zal dit van de lumpsum moeten worden bekostigd?

Het is overigens opvallend dat de huidige domeinen A, B,C en D nu allemaal worden samengevat in domein A. Er is ruimte gemaakt voor nieuwe eindtermen en doelen en er is dus minder ruimte voor taalvaardigheid.

Eindtermen

Eindterm 1 (p.11)

Geen opmerkingen. Dit is een prima eindterm. Niet te specifiek, genoeg invulling voor accenten van de docent.

Eindterm 2 (p. 11)

Wat mij betreft hoeven creatieve uitingen niet in een eindterm, maar ik zie als docent voldoende mogelijkheden om hier iets moois en waardevols van te maken. Het geeft een bredere benadering van taalgebruik.

De vraag is wel, hoe becijfer je creativiteit? Komen hier (suggestie) criteria voor vanuit SLO?

Eindterm 3 (p. 12)

Geen opmerkingen. Dit is het huidige domein B.

Eindterm 4 (p. 13)

Geen opmerkingen. Dit is het huidige domein A

Eindterm 5 (p. 14)

Is relatief nieuw, maar lijkt mij relevant.

Eindterm 6 (p. 14)

Geen opmerkingen. Dit is het huidige subdomein C2.

Eindterm 7 (p. 15)
Geen opmerkingen. Dit is het huidige subdomein C1.

Eindterm 8 (p. 16)

Geen opmerkingen. Dit is min of meer het huidige subdomein D1. Het socioculturele element zou er wat mij betreft uit mogen. Niet dat het niet belangrijk is, maar moet dit in een eindterm?

Eindterm 9 (p. 17)

Dit is Vergelijkende Taalwetenschappen. Waarom zou een VWO leerling deze expertise moeten ontwikkelen? Het is zeker interessant, maar is het belangrijk genoeg om verplicht kostbare lestijd aan te besteden? Een dergelijke vergelijking vraagt ook om een goede beheersing van de L2 talen (Engels, Frans, Latijn). Zonder degelijke domeinkennis is het lastiger talen te analyseren. Het blijft dan oppervlakkig en geeft weinig toevoeging.

Het vergelijken van talen op deze manier lijkt mij zeker interessant om te behandelen in de les en voor een deel doe ik dit al. Maar ik wil de ruimte behouden om extra taalverwerving te geven als de taalvaardigheid van leerlingen achterloopt. Anders krijg je weer meer schaduwonderwijs.

Eindterm 10 (p. 17)

Dit klinkt als een interessant project binnen het domein literatuur, maar als eigen eindterm lijkt mij overtrokken. Ook hier ben ik nu verplicht een plek in mijn lestijd te reserveren.

Eindterm 11 (p. 18)

Deze doelen krijgen meer betekenis binnen Domein A. De doelen zelf zijn nuttig voor het vwo, maar vallen mijns inziens onder taalvaardigheid, niet Taalbewustzijn.

Eindterm 12 (p. 19)

Dit is onderdeel van mijn beroep: hoe maak je Engels eigen? Om hier weer opdrachten aan te koppelen (presentaties, portfolio, taalleerplan) is onnodige werkdrukverhoging bij de leerling en de docent. Ook de notie dat je als leerling het gewoon AI kunt vragen heeft een aantal problemen die ik bij eindterm 14 zal bespreken.

Eindterm 13 (p. 20)

Dit voegt weinig toe aan taalvaardigheid van Engels. Het valt mij ook op dat hier constant gesproken wordt over meertaligheid. We hebben het hier over het curriculum Engels maar in dit domein gaat het meer over taalbewustzijn in zijn algemene vorm. Ook hier lijkt men te vergeten dat Engels hier een moderne vreemde taal is waar leerlingen tijd en ruimte voor nodig hebben om eigen te maken.

Eindterm 14 (p. 20)

Deze eindterm heeft één van mijn grootste bezwaren. Zoals gezegd ben ik met een verdiepend artikel bezig over Generatieve AI in het onderwijs. Ik zal probereren het beknopt te houden.

Om te beginnen is het opvallend dat er gesproken wordt over ‘experimenteren’. We hebben het hier over eindtermen die beoordeeld moeten worden. Hoe beoordeel ik ‘experimenteren’?

Ten tweede is het opvallend dat er gehint wordt naar Generatieve AI, maar niet benoemd. Veel AI geven alleen toestemming voor gebruik vanaf 18 jaar. Bij ChatGPT is dit 13 jaar met toestemming van ouders. Wat als een ouder geen toestemming geeft? Er zijn mogelijkheden voor open source (bijvoorbeeld via misschien Kennisnet?), maar dat heeft tijd nodig.

Ten derde zijn scholen verplicht een AVG-overeenkomst te sluiten met externe bedrijven (de Europese GDPR) omdat leerlingen gebruik maken van hun diensten. Moeten scholen nu een AVG-overeenkomst proberen te sluiten met bedrijven als OpenAI, Anthropic en Meta? Dit is sowieso een interessant vraagstuk omdat niemand, ook de ontwikkelaars niet, weet wat er binnen Generatieve AI gebeurt. Er kan niet bekeken worden wat de AI met de data doet. Dit moet echt eerst onderzocht worden alvorens dit in een curriculum te verankeren.

Generatieve AI wordt nu gedomineerd door Big Tech. Miljardenbedrijven die al decennia proberen het onderwijs te domineren omdat dit een lucratieve markt is. Door kennisoverdracht en didactiek over te hevelen naar deze bedrijven, in hoeverre blijft er dan nog handelingsvermogen over bij de docent?

Daarnaast is het belangrijk te beseffen dat Generatieve AI niet gaat om waarheid. Feit en fictie hebben dezelfde waarde binnen Generatieve AI. Ook is de vraag, willen we onze leerlingen domeinkennis bijbrengen of Generatieve AI leren lezen, een geavanceerde numerieke voorspellingsmachine?

Generatieve AI staat nog in de kinderschoenen, dit vastleggen in een curriculum voor de komende jaren kan schadelijk zijn. De laatste maanden komen er steeds meer scheurtjes in de hoge verwachtingen van Generatieve AI en het is onverstandig deze technologie in een programma te verankeren. Het lijkt alsof de opstellers zelf verwonderd zijn over deze technologie, maar niet voldoende kennis hebben om AI kritisch te beoordelen. Alsof dit erin moest omdat we nu in de hype zitten.

Ik ben zeker geen tegenstander van AI in het onderwijs, ik gebruik het dagelijks voor verrijking van mijn onderwijs, maar we weten er op dit moment nog te weinig over hoe het aansluit op de cognitieve wetenschap en onderzoeken over effectief leren. Generatieve AI in je curriculum zetten brengt een onnodig risico. Generatieve AI kan kennis en vaardigheden bij leerlingen ontnemen. Ik heb het gevoel dat de risico’s zwaar onderschat worden. Het zijn niet de leerlingen die in eerste instantie Generatieve AI kritisch moet benaderen, maar de overheid, de onderwijsinstellingen, en de docenten.

Eindterm 15 (p. 21)

Dit is het oude domein F: Oriëntatie op studie en beroep, maar dan meer uitgewerkt. Lijkt mij verder prima.

Eindterm 16 (p. 22)

Het valt op dat het lezen van literatuur uitgebreid is met allerlei eisen. Het lijkt mij voor de leesbevordering van jongeren niet verstandig allerlei verplichtingen op te leggen. Kwaliteitskaders moeten er zeker zijn, maar leg niet te veel op aan leerlingen en docenten. Geef hen de ruimte om zelf projecten op te zetten en leeservaringen op te bouwen.

Verder is de inhoud van eindterm 16 prima.

Eindterm 17 (p. 23)

Ik vraag mij af hoeveel presentaties men wil dat leerlingen doen. Het wordt zo vaak als suggestie gegeven. Maar presentaties afnemen kost veel leertijd en dienen tactisch ingezet te worden.

De kijk op de wereld van de auteur lijkt mij minder belangrijk voor een moderne vreemde taal. Interessant als je het als docent kunt bespreken, maar leg de verplichting niet op. Geef docenten ruimte en vertrouwen.

Eindterm 18 (p. 23)

Zie eindterm 16. Voeg eindtermen 16, 17, en 18 samen met kwaliteitsborging maar ook ruimte.

Eindterm 19 (p.24)

Dit gaat over burgerschap. Op zich is de insteek niet verkeerd. Het kan worden gecombineerd met andere eindtermen. Maar wederom moet de leerling weer produceren, presteren, bewijzen. En dat moet dan ook weer nagekeken en besproken worden.

Eindterm 20 (p. 25)

Deze eindterm kan veel beter worden opgenomen in Subdomein A3 en eindterm 19.

Aanbevelingen

Dit programma is simpelweg te veel voor mij als docent om degelijk les te kunnen geven. Bepaalde elementen zouden niet misstaan op universitaire studies van Vergelijkende Taalwetenschappen, Sociologie, en Antropologie. En hoewel ik dit mooie, waardevolle studies vind, zal dit ten koste gaan van mijn primaire taak: jongeren Engels bijbrengen. Het moet veel compacter zodat er ruimte ontstaat om contact met de leerling te kunnen maken, persoonlijke accenten te kunnen leggen, en alle leerlingen op alle niveaus mee te krijgen.

Daarnaast is het aantal werkstukken, presentaties en portfolio’s opvallend. Dit geeft leerlingen en docenten onnodig veel studielast en werkdruk. Ook met de komst van Generatieve AI zijn deze producten in waarde gedaald en moeten er andere meetinstrumenten worden gevonden om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen.

Ik ben geen onbekende met Generatieve AI en altijd zeer geïnteresseerd geweest in nieuwe ontwikkelingen in de ICT, maar Generatieve AI brengt op dit moment nog te veel risico’s met zich mee om op te nemen in een nationaal curriculum. Het voelt als meeliften op de hype, maar nog niet zo goed weten wat de meerwaarde is (en wat de regelgeving zegt over het gebruik van Generatieve AI).

Beperk literatuur ook tot één eindterm en geef docenten en scholen de ruimte hier invulling aan te geven.

Dit programma raakt jongeren uit een kansarme omgeving. Zij hebben minder voorkennis over de wereld en zullen meer moeite hebben met domeinen B en C mee te draaien waardoor zijn minder aan taalvaardigheid kunnen werken.

Al sinds het begin van Onderwijs 2032 en daarna met curriculum.nu is er een trend bij beleidsmakers om meer projectmatig te werken, kennis op een zijspoor te zetten, en te richten op individuele ontwikkeling, de zogenaamde 21st century skills. Die lees ik tussen de regels door wederom in dit voorstel. Mijn hoop als docent in deze groep mensen wiens ideeën altijd weer ergens de kop opsteken is allang verdwenen. De enige invloed die ik nog heb is mijn (praktijk)kennis delen met de politiek in de hoop dat degenen die het laatste oordeel vellen dit, wederom, een halt toeroepen.

Ik hoop dat u de tijd hebt kunnen vinden om deze brief te lezen en het Engels onderwijs verdedigen tegenover dit gevaarte. Het zou een mooi verjaardagscadeau zijn.

Met vriendelijk groet en grote hoop,

Wouter de Jong

Algemeen

Eindtermen

Aanbevelingen

Geef een reactie Reactie annuleren